Εδώ στο Soundgaze, το έχουμε πει πολλές φορές και στο παρελθόν, αγαπάμε πολύ εκτός από τους δίσκους και τα βιβλία. Ένας από τους πιο αγαπημένους συγγραφείς μας είναι ο Ιρλανδός James Joyce.
Ο γεννημένος το 1882 στο Δουβλίνο Joyce κατάφερε, παρά τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε στη ζωή του (σοβαρά προβλήματα υγείας αλλά και οικονομικά), να θεωρείται ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς του 20ου αιώνα καθώς και πρωτοπόρος του κινήματος του Μοντερνισμού στη λογοτεχνία. Χαρακτηριστικότερα έργα του αποτελούν η συλλογή διηγημάτων Δουβλινέζοι (1914), το μυθιστόρημα ενηλικίωσης Το Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία (1916) καθώς και ο περίφημος Οδυσσέας (1922) και το μνημειώδες Finnegans Wake (1939), το οποίο έμελε να είναι και το τελευταίο του (όλα τα παραπάνω κυκλοφορούν πλέον και στα Ελληνικά).
Με τα βιβλία του ο Joyce κατάφερε να σημαδέψει τον περασμένο αιώνα, μάλιστα, η προσφορά του στη σύγχρονη κουλτούρα είναι τόσο σπουδαία που δεν είναι λίγες οι φορές που το όνομα του και το έργο του αναφέρεται στη pop – rock μουσική (είναι γνωστό άλλωστε ότι και ο ίδιος αγαπούσε πολύ τη μουσική).
Παρακάτω παρουσιάζουμε μερικές χαρακτηριστικές αναφορές στο όνομα του αλλά και τραγούδια και συγκροτήματα επηρεασμένα από το έργο του.
The Go-Betweens – Karen
Οι Αυστραλοί Go-Betweens σε ένα από τα πρώτα και καλύτερα κομμάτια τους, το Karen (1978), τραγουδούν για μία κοπέλα με αυτό το όνομα, η οποία δουλεύει σε κάποια βιβλιοθήκη και προτείνει στον αφηγητή διάφορους συγγραφείς (Hemingway, Genet, Brecht, Chandler) μεταξύ των οποίων και ο μεγάλος Ιρλανδός (Helps me find James Joyce, She always makes the right choice). Ένα πραγματικά υπέροχο κομμάτι που ακόμα και σήμερα ακούγεται σύγχρονο.
Video: The Go-Betweens – Karen
Therapy? – Potato Junkie
Ο James Joyce πρωταγωνιστεί σε ένα από τα γνωστότερα κομμάτια των Βόρειο-Ιρλανδών Therapy?, το Potato Junkie (από το Pleasure Death του 1992). Εδώ τα αισθήματα του αφηγητή προφανώς δεν είναι πολύ ευχάριστα απέναντι στο συγγραφέα και ο λόγος αναφέρεται στην πρώτη στροφή (I'm bitter, I'm twisted, James Joyce is fucking my sister). Το συγκεκριμένο τραγούδι, μάλιστα, είναι από τα πιο αγαπημένα των φαν τους, με αποτέλεσμα πολλές φορές να το κρατάνε για το φινάλε των συναυλιών τους, με τους παρευρισκόμενους να συμμετέχουν ενεργά τραγουδώντας εν χoρώ αυτούς τους στίχους (όπως κάνει και το ελληνικό κοινό στο παρακάτω βίντεο σε μια παλιότερη εμφάνιση τους στο Κύτταρο).
Video: Therapy? - Potato Junkie
Van Morrison - Summertime in England, Too Long In Exile
Ο σπουδαίος Βορεϊοιρλανδός τροβαδούρος Van Morrison δεν θα μπορούσε να μην έχει καταπιαστεί, στην πλούσια δισκογραφία του, με τον κορυφαίο ίσως μυθιστοριογράφο που γεννήθηκε στο μικρό νησί του. Στο Summertime In England (Common One, 1980) τραγουδά “James Joyce wrote streams of consciousness books” αναφερόμενος στη γνωστή τεχνική που χρησιμοποιούσε ο Joyce για τους εσωτερικούς μονόλογους (stream of consciousness).
Αρκετά χρόνια αργότερα, στο τραγούδι Too Long In Exile (από τον ομότιτλο δίσκο του 1993) ο Morrison δεν διστάζει να συγκρίνει τον εαυτό του με τον Joyce αλλά και άλλους διάσημους Ιρλανδούς λογοτέχνες όπως ο Samuel Beckett και ο Oscar Wilde (Too long in exile, been too long in exile, Just like James Joyce, baby). Είναι γνωστό άλλωστε ότι ο Joyce πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την αγαπημένη πατρίδα του ως αυτοεξόριστος, αρχικά στη Ιταλία και αργότερα στην Γαλλία και την Ελβετία (όπου και απεβίωσε στις 13 Ιανουαρίου του 1941).
Video: Van Morrison - Summertime In England
Ηis Μajesty the Κing of Spain - Campbell's
Αναφορές στον Joyce συναντάμε και στην εγχώρια δισκογραφία. Μια από αυτές βρίσκεται στο κομμάτι Campbell's των Ηis Μajesty the Κing of Spain το οποίο υπάρχει στο ντεμπούτο τους Hyena (2012). Σε αυτό ο Νεκτάριος Κουβαράς τραγουδάει με πίκρα ότι ο Joyce (άγνωστο πως) τον πρόδωσε (Joyce betrayed me).
Video: Ηis Μajesty the Κing of Spain - Campbell's
Franz Ferdinand – Ulysses
Οι Σκωτσέζοι Franz Ferdinand δανείστηκαν τον τίτλο από το ογκώδες μυθιστόρημα του Joyce για το κομμάτι Ulysses, το πρώτο single από τον δίσκο Tonight: Franz Ferdinand του 2009. Και αφού και ο Άλεξ Καπράνος, ο frontman της μπάντας, είναι Έλληνας, δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι ο Joyce αγαπούσε πολύ τους Έλληνες, τόσο ώστε να μάθει τη γλώσσα μας. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι φορές που χρησιμοποίησε Ελληνικά ονόματα στα βιβλία του (χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ο Δαίδαλος).
Video: Franz Ferdinand – Ulysses
Kate Bush – The Sensual World
Η Kate Bush εμπνεύστηκε το κομμάτι Sensual World (από τον ομότιτλο δίσκο του 1989) από τη Molly Bloom, την πρωταγωνίστρια του Οδυσσέα του Joyce. Μάλιστα ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτούσια αποσπάσματα από το βιβλίο, όμως λόγω άρνησης χρήσης των δικαιωμάτων αναγκάστηκε να τα αντικαταστήσει με δικούς της στίχους. Τελικά, τα κατάφερε πολλά χρόνια αργότερα στο άλμπουμ Director’s Cut (2011), όπου επαναηχογράφησε το κομμάτι μετονομάζοντας το σε Flower of the Mountain, χρησιμοποιώντας πλέον τα λόγια της Molly Bloom (αφού εξασφάλισε την άδεια των κληρονόμων του συγγραφέα).
Video: Kate Bush – The Sensual World
Jefferson Airplane – Rejoyce
Οι Jefferson Airplane, από τα σημαντικότερα συγκροτήματα του ψυχεδελικού ροκ στη δεκαετία του ΄60, είχαν εμπνευστεί και αυτοί με τη σειρά τους από τον Οδυσσέα του Joyce. Στο κομμάτι με τον χαρακτηριστικό τίτλο Rejoyce (από το After Bathing at Baxter's του 1967) βρίσκουμε αρκετές αναφορές στο μυθιστόρημα περιλαμβανομένης της πρωταγωνίστριάς του Molly Bloom (Molly's gone to blazes, Boylan's crotch amazes).
Video: Jefferson Airplane – Rejoyce
Lou Reed - My House
Ο αξεπέραστος Lou Reed είναι ακόμα ένας καλλιτέχνης στο έργο του οποίου συναντάμε αναφορές σε χαρακτήρες του Joyce. Στο πολύ όμορφο My House (κομμάτι που άνοιγε το άλμπουμ The Blue Mask του 1982) τραγουδάει με τη χαρακτηριστική φωνή του “My Dedalus to your Bloom, was such a perfect wit”, μαγεμένος κι αυτός από τον Οδυσσέα του Joyce.
Tangerine Dream – Finnegans Wake (James Joyce)
Οι Γερμανοί πρωτοπόροι της ηλεκτρονικής μουσικής Tangerine Dream ανέλαβαν το 2011 το δύσκολο εγχείρημα να φτιάξουν ένα ολόκληρο δίσκο βασισμένο στο κύκνειο άσμα του Joyce, το απλησίαστο Finnegans Wake. Το άλμπουμ ονομάστηκε προφανέστατα Finnegans Wake (James Joyce), περιλαμβάνει 8 συνθέσεις μεγάλης διάρκειας (με πιο ξεχωριστή το Finnegans Excessive Wake με τις απρόσμενες κιθάρες μετά τη μέση) και είναι ένα πραγματικό κομψοτέχνημα.
Video: Tangerine Dream – Finnegans Excessive Wake
The Waterboys – Old England
Ο Σκωτσέζος Mike Scott είναι γνωστός λάτρης της Ιρλανδικής κουλτούρας. Άλλωστε έχει κάνει ένα ολόκληρο δίσκο εμπνευσμένο από τα ποιήματα του εθνικού ποιητή της Ιρλανδίας, του W.B. Yeats (An Appointment with Mr Yeats, 2011). Θα ήταν παράδοξο να μην υπάρχει έστω μια αναφορά στον εθνικό μυθιστοριογράφο της Ιρλανδίας James Joyce στην πλούσια δισκογραφία των Waterboys. Στο ρεφρέν του κομματιού Old England (φυσικά από το This Is the Sea του 1985) ακούμε την φράση του Joyce (από τον Οδυσσέα) “Old Εngland is dying” την οποία διαδέχονται βεβαίως στίχοι του Yeats.
Video: The Waterboys – Old England
The Pogues
Είναι γνωστό ότι ο Shane MacGowan, ο frontman των Pogues,πέρασε τη νιότη του μεθώντας και διαβάζοντας James Joyce (και αποφεύγοντας τον οδοντίατρο θα προσθέταμε!). Σε μία πολύ πρωτότυπη κίνηση επέλεξε να φωτογραφηθεί, μαζί με το υπόλοιπο συγκρότημα, για το εξώφυλλο της αμερικάνικης έκδοσης του άλμπουμ If I Should Fall from Grace with God (όπου περιλαμβάνεται και το διασημότερο κομμάτι τους Fairytale of New York) ως… James Joyce! Το αποτέλεσμα, βεβαίως, ήταν σπαρταριστό.
Video: The Pogues Featuring Kirsty MacColl - Fairytale Of New York
Two Gallants
Ο Joyce έχει εμπνεύσει ακόμα και όνομα για συγκρότημα, όπως στην περίπτωση του αμερικάνικου folk – rock ντουέτου Two Gallants. Το σχήμα από το Σαν Φρανσίσκο πήρε το όνομα του από το ομώνυμο διήγημα που περιλαμβάνεται στη συλλογή Δουβλινέζοι.
Video: Two Gallants - My Love Won't Wait
V/A - James Joyce Chamber Music Project
Δεν είναι μόνο τα πεζά του Joyce που έχουν επηρεάσει αμέτρητους καλλιτέχνες. Πηγή έμπνευσης έχουν αποτελέσει και τα ποιήματα του. Η ιστορική βρετανική ανεξάρτητη δισκογραφική Fire Records δημιούργησε το 2008 μια ολόκληρη συλλογή βασισμένη στην πρώτη ποιητική συλλογή του Joyce που τιτλοφορείται Μουσική Δωματίου (Chamber Music, 1907). Σε αυτή έχουν συνεισφέρει σημαντικά ονόματα της διεθνούς μουσικής σκηνής,. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Peter Buck (REM) με τους Minus 5, Lee Ranaldo (Sonic Youth) με τους Text of Light, Mercury Rev, Ed Harcourt, Mike Watt (Minutemen και κατόπιν Stooges), Bardo Pond, Kinski, Green Pajamas, Flying Saucer Attack, Gravenhurst, Duke Garwood (συνεργάτης πλέον του Mark Lanegan) μαζί με άλλα ονόματα από το roster της εταιρίας (περισσότερες πληροφορίες για όποιον ενδιαφέρεται μπορεί να βρει εδώ).
Video: Flying Saucer Attack - XXIV
Επίλογος
Αυτές είναι μερικές μόνο αναφορές στον James Joyce και το έργο του, καθώς υπάρχουν πολλές ακόμα που μπορείτε να ανακαλύψετε. Άλλωστε, ο ωκεανός της μουσικής είναι απέραντος και το έργο του Joyce τόσο σπουδαίο και διαχρονικό που θα συνεχίσει να εμπνέει διαρκώς καλλιτέχνες και απλούς ανθρώπους (σε σημείο να χρησιμοποιούν το όνομα του από μπάντες ως και σε… pub).
Κείμενο: Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος
