Το In-Edit Festival αποτελεί ένα διεθνή θεσμό (διεξάγετε από το 2003), ο οποίος εστιάζει στην προβολή ταινιών (ντοκιμαντέρ ή μυθοπλασίας) μουσικού περιεχομένου. Τα τελευταία τρία χρόνια διοργανώνεται αντίστοιχο φεστιβάλ και στη χώρα μας, φέτος μάλιστα φιλοξενήθηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Το Soundgaze βρέθηκε στην τέταρτη και τελευταία ημέρα του φεστιβάλ και παρακολούθησε το ντοκιμαντέρ The Possibilities Are Endless.
Ο Edwyn Collins μόνο τυχαίος μουσικός δεν είναι, όσοι τον έχουν στο νου τους ως κάποιου είδους one-hit wonder, σφάλλουν φυσικά. Ο Collins υπήρξε frontman στα 80s των Σκοτσέζων Orange Juice, μιας μπάντας που πλέον θεωρείται άκρως επιδραστική, ιδιαίτερα στο χώρο του post punk. Μετά από τη βραχύβια αλλά επιτυχή πορεία με τους Orange Juice (κομμάτια όπως το Rip It Up θεωρούνται κλασικά πια), ο Collins ακολούθησε solo καριέρα. Το 1994 κυκλοφόρησε το τρίτο προσωπικό άλμπουμ του Gorgeous George, όπου υπήρχε το A Girl Like You, το οποίο έμελλε να γίνει το κομμάτι σήμα – κατατεθέν του μουσικού. Tο κομμάτι γνώρισε τεράστια παγκόσμια επιτυχία (εντάξει το έχουμε ακούσει χιλιάδες φορές και το έχουμε βαρεθεί, ωστόσο παραμένει ένα πολύ όμορφο τραγούδι), το video έπαιζε παντού και την επόμενη χρονιά συμπεριλήφθηκε μάλιστα στο soundtrack της αμερικάνικης ταινίας Empire Records. Κάποιοι ίσως έχουν ακόμα στο μυαλό τους την εικόνα του Collins, όπως ήταν τότε στο σχετικό video ή σε διάφορες άλλες εμφανίσεις του που υπάρχουν πλέον και στο youtube: ντυμένος με κοστούμι, με κλασικό ροκαμπίλικο παπούτσι και μαλλί χτενισμένο προς τα πίσω, ένας σωστός rock star!
Με μια τέτοια εικόνα ξεκινάει το ντοκιμαντέρ The Possibilities Are Endless, από μια εμφάνιση του Collins, στην απόλυτη ακμή του, σε αμερικάνικο late night show (του Conan O’Brien, συγκεκριμένα) να ερμηνεύει τη γνωστότερη επιτυχία του και κατόπιν, στη σχετική συνέντευξη, να επιδεικνύει το πηγαίο χιούμορ του. Όχι δεν έχουμε να κάνουμε με άλλο ένα film – αγιογραφία ενός μουσικού. Εδώ το συγκεκριμένο στιγμιότυπο χρησιμοποιείται ως το απόλυτο κοντράστ: από το ζενίθ του συγκεκριμένου performer, στο ναδίρ του ως ανθρώπου, ένα βήμα πριν το θάνατο. Για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία του, ο Collins τον 2005 (σε ηλικία μόλις 46 χρονών) μετά από ένα πολύ σοβαρό διπλό εγκεφαλικό επεισόδιο βρέθηκε να δίνει μάχη για να παραμείνει στη ζωή. Μετά από πολύμηνη νοσηλεία τελικά συνήλθε από το κώμα, αλλά το τίμημα ήταν πολύ βαρύ: σοβαρά κινητικά προβλήματα, απώλεια επαφής με το παρελθόν και κυρίως δυσκολία στην ομιλία, οι μοναδικές λέξεις που μπορούσε να αρθρώσει ήταν: “yes”, “no”, “Grace Maxwell” (το όνομα της συζύγου του) και “The Possibilities Are Endless” (οι δυνατότητες είναι απεριόριστες), μια φράση που επαναλάμβανε συνεχώς, χωρίς εμφανή λόγο. Τελικά, η συγκεκριμένη φράση έδωσε τον τίτλο στο ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε το 2014 για αυτόν. Η ταινία επικεντρώνεται όχι στα μουσικά κατορθώματα του, αλλά στον τιτάνιο αγώνα που έδωσε για να επανέλθει στη φυσιολογική ζωή και εδώ κρύβεται η ουσία όλου του film και είναι το στοιχείο που το κάνει σπουδαίο.
Η διαδρομή αυτή παρουσιάζεται μέσα από τη συγκλονιστική αφήγηση της συζύγου του (με την απίστευτα βαριά σκοτσέζικη προφορά…), που περιγράφει την πορεία από το απόλυτο σκοτάδι που βυθίστηκε ο Collins τον Φεβρουάριο του 2005, προς την σταδιακή ανάρρωση του μέσα από έναν καθημερινό Γολγοθά. Ο Collins στην ουσία βρέθηκε σε ηλικία των 46 σε θέση να μην μπορεί να κάνει το παραμικρό: Δεν μπορούσε να κινηθεί, να μιλήσει, να συνειδητοποιήσει ποιος είναι. Η διαδρομή βεβαίως υπήρξε δύσκολη, δυσβάστακτη για κάθε άνθρωπο. Ακόμα και το να πιάσει ένα μολύβι και να σχηματίσει κάτι πάνω σε ένα χαρτί απαιτούσε τεράστια προσπάθεια. Κι όμως, μέρα με τη μέρα η κατάσταση του βελτιωνόταν (με την καθοριστική συμβολή και τη γενναιότητα της συζύγου του), μέχρι που έγινε το θαύμα (πως αλλιώς να το χαρακτηρίσεις;): αυτός ο ο ίδιος άνθρωπος, που πρωτύτερα δεν μπορούσε να μιλήσει ή να κινηθεί, άρχισε να γράφει ξανά μουσική!!! Να κάνει δηλαδή αυτό που έκανε σε όλη του τη ζωή αλλά μετά από το συγκεκριμένο συμβάν φάνταζε τρελό και μόνο ως σκέψη να μπορέσει να το ξανακάνει. Έτσι το 2007 (μόλις 2 χρόνια μετά από το εγκεφαλικό) κυκλοφορεί το Home Again, ένα δίσκο που είχε ήδη έτοιμο αλλά τον πρόλαβε το παραλίγο μοιραίο γεγονός. Μη φανταστείτε ότι η επιστροφή στη μουσική έγινε με ιδεώδη τρόπο, η εικόνα του μέσα στο studio (ένα χώρο που αναγνώρισε αμέσως μόλις συνήλθε, χωρίς όμως να μπορεί να καταλάβει ποια η χρήση του) είναι χαρακτηριστική: πραγματικά συγκλονιστική η σκηνή που κρατάει (ή μάλλον χαϊδεύει) μια κιθάρα και ξαφνικά αμήχανα διαπιστώνει ότι δεν ξέρει τι να την κάνει. Το όργανο στο οποίο διέπρεψε και τον συντρόφευε σε όλη του τη ζωή ήταν πια ένα άχρηστο αντικείμενο, ένα ξένο σώμα.
Το 2010 επανήλθε με το πολύ αξιόλογο Losing Sleep, το οποίο περιείχε τα πρώτα κομμάτια που έγραψε μετά την αποθεραπεία του και στο οποίο συμμετείχαν οι Alex Kapranos και Nick McCarthy (των Franz Ferdinand), ο Johnny Marr, o Paul Cook (των Sex Pistols) καθώς και μέλη των Cribs, The Drums και Aztec Camera, αναγνωρίζοντας με αυτό τον τρόπο την επιδραστικότητα του ως μουσικού. Τρία χρόνια αργότερα επανήλθε με το άλμπουμ Understated, ενώ κατόπιν συνέθεσε τη μουσική για την ταινία The Possibilities Are Endless.
Πριν ξεκινήσει η προβολή της ταινίας εμφανίστηκε, όπως είχε προαναγγελθεί, ο ίδιος ο Collins, ο οποίος μας παρότρυνε μετά το τέλος της ταινίας να μη φύγουμε τρέχοντας, γιατί θα ακολουθούσε ένα μικρό ακουστικό set. Έτσι ακριβώς έγινε, αφού μετά το πέρας της προβολής, ζήσαμε μια σημαντική στιγμή καθώς ο Collins ανέβηκε με το μπαστουνάκι του στη σκηνή της αίθουσας «Αριστοτέλης Ωνάσης» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών για ένα σύντομο live με τη συνοδεία του κιθαρίστα Carwyn Ellis. Ο σκοτσέζος μουσικός ήταν σε πολύ καλή κατάσταση (αναλογιζόμενοι τα όσα είχαν προηγηθεί), μπορεί να δυσκολεύεται στην άρθρωση και η κίνηση του να γίνεται με δυσκολία (ειδικά το δεξί του χέρι μετά βίας μπορούσε να το κινήσει) ωστόσο ήταν άκρως ευδιάθετος και με διάθεση για χιούμορ! Το σετ περιλάμβανε κομμάτια που υπήρχαν και στο soundtrack της ταινίας (όπως τα Quite Like Silver, Home Again, Down The Line) καθώς και το παλαιότερο Don’t Shilly Shally (1987). Aνάμεσα στα κομμάτια παρεμβάλλονταν τα αστειάκια του Collins, ενώ τα λαθάκια του έκαναν πιο χαριτωμένο το όλο σκηνικό. Μέσα σε χειροκροτήματα ο Collins σηκώθηκε από το κάθισμα του, μας αποχαιρέτισε και έφυγε σιγά σιγά από τη σκηνή.
Η τελευταία σκηνή εκτυλίχθηκε στην είσοδο της Στέγης όπου ο Collins έβγαλε χαμογελαστός αναμνηστική φωτογραφία με τη συνοδεία του και κατόπιν με μικρά δύσκολα βήματα επιβιβάστηκε στο ταξί που θα τον μετέφερε στο ξενοδοχείο. Το γεγονός ότι αυτός ο άνθρωπος που βρέθηκε στο απόλυτο μηδέν, ένα βήμα πριν το τέλος, μπορεί πλέον να ταξιδεύει (από τα Highlands, όπου ζει) για να παρουσιάσει τη (βαθιά συγκινητική) ταινία που τον αφορά, αποτελεί από μόνο του τεράστιο κατόρθωμα και δείγμα θέλησης για ζωή. Εν κατακλείδι ο Edwyn Collins μας έδωσε την περασμένη Κυριακή ένα σπουδαίο μάθημα ζωής, για αυτό και μόνο του οφείλουμε ευγνωμοσύνη.
Κείμενο: Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος
